Δίγλωσσο κείμενο / Texto bilíngüe
Μπορεί τις επόμενες μέρες να ακούσετε για τον Αυθεντικό Μαραθώνιο της Αθήνας.
Συμπτωματικά τις προάλλες, καθώς έψαχνα τη σημασία μιας λέξης στο Λεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη, το μάτι μου έπεσε στο τοπωνύμιο Μαραθώνας¹, Μαραθών en griego antiguo (Maratón²) και κοίταξα την ετυμολογία του. Το λεξικό αναφέρει ότι προέρχεται από τη λέξη μάραθον, που είναι ένα είδος αρωματικού φυτού που χρησιμοποιείται στη μαγειρική (δείτε αυτή τη νόστιμη συνταγή, για παράδειγμα) και τη φαρμακευτική.
Στη συνέχεια πήγα να δω τι σημαίνουν οι λέξεις που τελειώνουν σε -ώνας. Αναφέρεται ότι πρόκειται για παραγωγική κατάληξη ουσιαστικών και δηλώνει τον τόπο όπου υπάρχουν πράγματα και πρόσωπα, όπως ελαιώνας, πορτοκαλεώνας, στρατώνας κ.ά.
Ξέρω ότι μάραθο σημαίνει hinojo στα ισπανικά, ένα αρωματικό φυτό πολύ διαδεδομένο στην Ισπανία και γενικά στις μεσογειακές χώρες, και συμπεραίνω ότι Μαραθώνας είναι κάτι ανάλογο με το τοπωνύμιο Hinojosa, δηλαδή ένας τόπος όπου φύεται ή καλλιεργείται άφθονο μάραθο. Αξιοπερίεργο δεν είναι;
1. Το τοπωνύμιο αυτό είναι πολύ γνωστό από τους αρχαίους χρόνους και συγκεκριμένα από τη μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. όπου οι Πέρσες του Δαρείου Α' ηττήθηκαν από τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους, οι οποίοι απέτρεψαν την εισβολή τους και, κατά προέκταση, από τη χρήση του στη λέξη μαραθώνιος (δρόμος), δηλαδή το άθλημα των Ολυμπιακών Αγώνων 42,195 χιλιομέτρων. Η λέξη αυτή γενικά χαίρει ευρείας χρήσης παγκοσμίως.
2. Όσον αφορά τη μεταγραφή των αρχαίων ελληνικών κύριων ονομάτων στα ισπανικά, καλό είναι να έχουμε υπόψη μας το βιβλίο του M.F. Galiano, la transcripción castellana de los nombres propios griegos, Sociedad Española de Estudios Clásicos, Madrid 1969. Για τη μεταγραφή των νέων ελληνικών στα ισπανικά είναι πολύ ενδιαφέρον το άρθρο του Pedro Bádenas de la Peña, La transcripción del griego moderno al español.
Quizá oigáis estos días sobre el Auténtico Maratón de Atenas.
Precisamente, el otro día, al ir a consultar el significado de una palabra en el diccionario de Babiñotis, di por casualidad con el topónimo Μαραθώνας en la actualidad, Μαραθών en griego antiguo (Maratón¹), lugar de la batalla a la que prestó su nombre en el 490 a.C. de los Atenienses y sus aliados frente a los persas de Darío I, y que ha terminado por convertirse en una de las palabras de origen griego más universales (en español: correr el/la maratón, un maratón de cine fantástico, sesiones maratonianas de trabajo...). A veces las palabras esconden curiosas etimologías: el diccionario refiere que proviene de la palabra antigua μάραθον, una especie de planta aromática de uso culinario (podéis consultar aquí por ejemplo una receta deliciosa) y farmacológico.
Enseguida fui a ver qué significan las palabras que terminan en -ώνας. Ahí se recoge que se trata de una terminación derivativa de sustantivos y que denota el lugar donde hay cosas y personas, como ελαιώνας (olivar), πορτοκαλεώνας (naranjal), στρατώνας (cuartel militar), y muchas más.
Sé que μάραθο, en griego actual, significa hinojo en español, una planta aromática originaria de las costas mediterráneas, lo que me lleva a concluir que Maratón (Μαραθών, Μαραθώνας en la forma griega actual) es algo así como el topónimo Hinojosa, es decir, el lugar donde crece abundante hinojo o se cultiva. Curioso, ¿no os parece?
1. Merece la pena consultar el libro de M.F. Galiano, La transcripción castellana de los nombres propios griegos, Sociedad Española de Estudios Clásicos, Madrid 1969, así como el muy interesante artículo de Pedro Bádenas de la Peña, La transcripción del griego moderno al español para los nombres actuales.
P.D. Por cierto, el Diccionario Panhispánico de Dudas admite maratón en español tanto con la forma masculina del original como la femenina, que se está generalizando.
